Tiểu đường là một trong những căn bệnh mạn tính phổ biến nhất, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn cầu. Tại Việt Nam, hiện nay, có khoảng 7 triệu người đang phải sống chung với căn bệnh này. Trong đó, hơn 55% bệnh nhân đã gặp phải các biến chứng.

Để kiểm soát bệnh, ngăn ngừa và giảm thiểu biến chứng, việc thực hành lối sống lành mạnh, duy trì chế độ ăn uống khoa học, hợp lý đóng vai trò then chốt. Trong đó, “siêu thực phẩm” đang nổi lên như một sự lựa chọn tối ưu, giúp ổn định đường huyết, giảm nguy cơ biến chứng.

Dinh dưỡng là biện pháp then chốt trong việc kiểm soát bệnh tiểu đường

1. HbA1c trong đái tháo đường

HbA1c là một loại hemoglobin đặc biệt kết hợp giữa hemoglobin và đường glucose. HbA1C Hemoglobin, hay còn gọi là huyết sắc tố, là một thành phần quan trọng của tế bào tồn tại trong hồng cầu, có nhiệm vụ vận chuyển oxy và glucose đến các tế bào trong cơ thể. Xét nghiệm Hemoglobin A1c (HbA1c) đo lường lượng đường glucose gắn vào hemoglobin trong khoảng thời gian 3 tháng gần nhất, tương ứng với tuổi thọ trung bình của tế bào hồng cầu, giúp chẩn đoán và theo dõi bệnh đái tháo đường.

Chỉ số HbA1c cao là một dấu hiệu cảnh báo bệnh tiểu đường

Mức đường glucose trong máu càng cao, lượng glucose gắn vào hemoglobin cũng sẽ càng nhiều. Do đó, chỉ số HbA1c cao là một dấu hiệu cảnh báo bệnh tiểu đường. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hiện nay khuyến cáo sử dụng xét nghiệm HbA1c để sàng lọc và chẩn đoán bệnh tiểu đường loại 2.

– HbA1c < 5,7%, là mức bình thường, không bị tiểu đường.

– HbA1c từ 5,7% – 6,4% là dấu hiệu tiền tiểu đường, đồng nghĩa với việc có nguy cơ cao phát triển bệnh tiểu đường.

– HbA1c ≥ 6,5% là kết quả bị bệnh tiểu đường loại 2.

Xét nghiệm HbA1c là xét nghiệm chính ở người đã mắc bệnh tiểu đường để theo dõi lượng đường huyết và đánh giá nguy cơ biến chứng. Tuy nhiên, cần lưu ý xét nghiệm HbA1c không thể thay thế cho xét nghiệm đường huyết tại thời điểm, bởi vì lượng đường trong máu có thể dao động liên tục.

Người trưởng thành nên thực hiện xét nghiệm HbA1c định kỳ để kiểm tra sức khỏe, đặc biệt là người trên 45 tuổi và người có yếu tố nguy cơ tiểu đường như: thừa cân, béo phì, bệnh tim mạch, tiền sử gia đình có người bị tiểu đường, phụ nữ có tiền sử tiểu đường thai kì,… nên kiểm tra thường xuyên hơn để phát hiện và kiểm soát bệnh kịp thời.

 2. Tổng quan đường huyết

Chỉ số đường huyết (GI) là một thước đo cho biết tốc độ tăng đường huyết sau khi ăn loại thực phẩm có chứa chất bột đường (carbohydrate) vào trong cơ thể. Các thực phẩm chứa carbohydrate được phân loại theo chỉ số GI thấp, trung bình hoặc cao, với thang điểm từ 0 đến 100.

Chỉ số đường huyết (GI) trong một số loại thực phẩm

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng việc tuân theo chế độ ăn có chỉ số GI thấp có thể giúp giảm lượng đường trong máu và kiểm soát đường huyết hiệu quả ở người mắc bệnh tiểu đường loại 2. Do đó, người bệnh tiểu đường nên ưu tiên lựa chọn các thực phẩm có chỉ số GI thấp (như yến mạch nguyên hạt, bánh mì đen, các loại rau, đậu) và trung bình (như cơm gạo lứt, cháo kê, bánh mì lúa mạch, khoai lang luộc). Đồng thời, hạn chế các thực phẩm có chỉ số GI cao như cơm gạo trắng, xôi nếp, khoai tây luộc, dưa hấu và đường tinh luyện,…

Tải lượng đường huyết của thực phẩm (Glycemic Load – GL) là chỉ số cho biết lượng đường trong máu tăng nhiều hay ít sau khi ăn một khẩu phần thực phẩm chứa carbohydrate. Nhiều người bệnh tiểu đường chỉ quan tâm đến chỉ số đường huyết (GI) mà quên rằng ăn nhiều thực phẩm có GI thấp vẫn có thể làm tăng đường huyết tương đương với ăn ít thực phẩm có GI cao.

Mối tương quan giữa chỉ số đường huyết (GI) và tải lượng đường huyết (GL)

Vì vậy, ngoài việc chọn thực phẩm có GI thấp, người bệnh tiểu đường cần chú ý đến tải lượng đường huyết (GL) và kiểm soát tổng GL trong bữa ăn hàng ngày, điều này mang lại hai lợi ích quan trọng:

– Kiểm soát đường huyết sau ăn tốt hơn.

– Có thể thưởng thức những món ăn yêu thích dù có GI cao, nhưng với lượng vừa phải.

3. “Siêu thực phẩm” – Vai trò và cơ chế tác động lên đường huyết

Thực tế là thuật ngữ “siêu thực phẩm” không được công nhận chính thức trong khoa học. Tuy nhiên, trong quan niệm thông thường, “siêu thực phẩm” được hiểu là những loại thực phẩm giàu vitamin và dưỡng chất thiết yếu, mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đồng thời hỗ trợ phòng ngừa bệnh tật.

“Siêu thực phẩm” được hiểu là những loại thực phẩm giàu vitamin và dưỡng chất thiết yếu

Chế độ ăn uống có tác động trực tiếp đến mức đường huyết của người bệnh, vì vậy duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng không chỉ giúp ổn định đường huyết mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể của người bệnh, giảm nguy cơ biến chứng. Việc lựa chọn thực phẩm giàu chất xơ, protein nạc và chất béo lành mạnh, đồng thời hạn chế carbohydrate tinh chế và đường bổ sung, là yếu tố then chốt. Bên cạnh đó, việc kiểm soát khẩu phần ăn và thời gian ăn cũng góp phần quan trọng trong việc quản lý đường huyết hiệu quả.

“Siêu thực phẩm” được cho là có khả năng tác động tích cực đến đường huyết thông qua nhiều cơ chế khác nhau.

Đầu tiên, hàm lượng chất xơ dồi dào trong các loại hạt, đậu và rau xanh giúp làm chậm quá trình tiêu hóa và hấp thụ glucose, từ đó giảm thiểu tình trạng đường huyết tăng đột ngột sau khi ăn.

Thứ hai, một số hợp chất đặc biệt trong “siêu thực phẩm”, chẳng hạn như resveratrol và curcumin, có khả năng cải thiện độ nhạy insulin, giúp cơ thể sử dụng insulin hiệu quả hơn để kiểm soát đường huyết.

Cuối cùng, viêm mạn tính là một yếu tố nguy cơ quan trọng của nhiều biến chứng tiểu đường. “Siêu thực phẩm” thường chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp giảm viêm và bảo vệ cơ thể khỏi những tác động tiêu cực của bệnh tiểu đường.

“Siêu thực phẩm” không chỉ hỗ trợ kiểm soát đường huyết mà còn mang lại nhiều lợi ích sức khỏe đáng kể cho người bệnh tiểu đường. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc bổ sung các loại “siêu thực phẩm” giàu chất chống oxy hóa, chất xơ và các hợp chất có lợi khác có thể giúp giảm đáng kể nguy cơ mắc các bệnh tim mạch, vốn là biến chứng thường gặp ở người bệnh tiểu đường. Cụ thể, nhiều “siêu thực phẩm” có tác dụng làm giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL), từ đó cải thiện chức năng mạch máu và giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Một nghiên cứu được đăng trên Viện Y tế quốc gia NIH (National Institutes of Health) cho thấy việc tiêu thụ các loại quả mọng chứa hàm lượng anthocyanin flavonoid cao – một phân nhóm polyphenol, là một chất chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp chức năng mạch máu được cải thiện do tạo ra nitric oxide giãn mạch.

Các loại quả mọng chứa hàm lượng anthocyanin flavonoid cao

Ngoài ra, “siêu thực phẩm” còn góp phần cải thiện sức khỏe tổng thể của người bệnh tiểu đường. Chúng cung cấp một lượng lớn vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa, giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do. Điều này đặc biệt quan trọng đối với người bệnh tiểu đường, vì họ thường có hệ miễn dịch suy yếu và dễ bị nhiễm trùng. Các loại rau xanh đậm như cải xoăn và rau bina giàu vitamin K, vitamin C và folate, giúp tăng cường hệ miễn dịch và bảo vệ tế bào khỏi tổn thương.

4. Các nhóm “siêu thực phẩm” có lợi cho người tiểu đường

Để hỗ trợ người bệnh tiểu đường kiểm soát đường huyết hiệu quả và nâng cao sức khỏe toàn diện, việc bổ sung các “siêu thực phẩm” vào chế độ ăn hàng ngày là vô cùng cần thiết. Những “vũ khí bí mật” này bao gồm các loại hạt và đậu, các loại rau xanh đậm, các loại quả mọng, hay các loại gia vị, chocolate đen,… Hãy cùng khám phá chi tiết từng nhóm “siêu thực phẩm” này để hiểu rõ hơn về lợi ích và cách sử dụng chúng một cách hiệu quả.

– Các loại hạt như hạnh nhân, óc chó, hạt chia và hạt lanh là nguồn cung cấp chất béo không bão hòa đơn, chất xơ và protein dồi dào, mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường. Nghiên cứu khoa học đã chứng minh rằng việc tiêu thụ các loại hạt giúp giảm cholesterol xấu (LDL), cải thiện độ nhạy insulin và ổn định đường huyết. Chất xơ trong hạt giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường, ngăn ngừa tình trạng tăng đường huyết đột ngột sau khi ăn.

– Đậu đen, đậu xanh, đậu Cannellini (đậu trắng) và đậu lăng là những “siêu thực phẩm” không thể thiếu trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường. Với hàm lượng chất xơ và protein cao, các loại đậu giúp tạo cảm giác no lâu, hạn chế cảm giác thèm ăn và kiểm soát cân nặng hiệu quả. Chất xơ hòa tan trong đậu còn có tác dụng làm chậm quá trình hấp thụ đường, giúp ổn định đường huyết sau khi ăn. Protein trong đậu giúp duy trì khối lượng cơ bắp, đặc biệt quan trọng đối với người bệnh tiểu đường thường gặp tình trạng mất cơ. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 sau ba tháng kể từ khi bắt đầu sử dụng một chế độ ăn uống lành mạnh có chứa đậu Cannellini có mức đường huyết giảm một nửa so với những người khác.

Đậu Cannellini – “siêu thực phẩm” không thể thiếu trong chế độ ăn của người bệnh tiểu đường

– Cải xoăn, rau bina (cải bó xôi) và cải bắp là những loại rau lá xanh đậm giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất, mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường. Chất xơ trong rau giúp kiểm soát cân nặng, cải thiện chức năng tiêu hóa và ổn định đường huyết. Vitamin K, vitamin C và folate trong rau giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và giảm viêm. Tuy nhiên, người bệnh tiểu đường nên lưu ý chọn các loại rau không chứa nhiều tinh bột, và nên nấu chín rau để làm giảm nguy cơ tăng đường huyết.

Cải xoăn, rau bina là những loại rau lá xanh đậm giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất

– Việt quất, dâu tây và mâm xôi là những loại trái cây mọng nước giàu chất chống oxy hóa, đặc biệt là anthocyanin, mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường. Nghiên cứu chỉ ra rằng, anthocyanins có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim bằng cách giảm mức cholesterol LDL và tăng cholesterol HDL. Chất xơ trong trái cây mọng nước giúp làm chậm quá trình hấp thụ đường, ngăn ngừa tình trạng tăng đường huyết đột ngột.

– Quế, nghệ và tỏi là những loại gia vị quen thuộc không chỉ làm tăng hương vị cho món ăn mà còn mang lại nhiều lợi ích cho người bệnh tiểu đường. Các nghiên cứu đã chứng minh có thể giúp làm giảm lượng đường trong máu. Những người bị tiểu đường tuýp 2 dùng quế hàng ngày có thể giảm lượng đường trong máu 30% so với những người không dùng quế. Nghệ chứa curcumin, một chất chống viêm và chống oxy hóa mạnh mẽ, các chuyên gia tin rằng tất cả các hoạt động trên của curcumin giúp đảo ngược tình trạng kháng insulin.  Tuy nhiên, người bệnh tiểu đường nên sử dụng các loại gia vị này một cách hợp lý, kết hợp với chế độ ăn uống và lối sống lành mạnh.

– Chocolate đen, với hàm lượng flavonoid dồi dào, mang đến tiềm năng hỗ trợ kiểm soát đường huyết cho người bệnh tiểu đường. Các nghiên cứu khoa học cho thấy flavonoid có khả năng cải thiện độ nhạy insulin, giảm tình trạng kháng insulin, và từ đó giúp ổn định lượng đường trong máu. Đặc biệt, chocolate càng đen thì hàm lượng flavonoid càng cao, biến nó trở thành một lựa chọn lý tưởng cho người bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng chỉ nên tiêu thụ chocolate đen nguyên chất, với lượng vừa phải, khoảng 40-60 gram mỗi lần, 2-3 lần mỗi tuần. Đồng thời, việc kiểm tra đường huyết trước và sau khi ăn chocolate đen là cần thiết để đánh giá tác động cá nhân và điều chỉnh lượng tiêu thụ phù hợp.

Chocolate đen hỗ trợ kiểm soát đường huyết cho người bệnh tiểu đường

Trong hành trình kiểm soát đường huyết, việc lựa chọn một sản phẩm dinh dưỡng tối ưu là vô cùng quan trọng. Glucare Gold là giải pháp dinh dưỡng chuẩn Hoa Kỳ dành cho người đái tháo đường và tiền đái tháo đường. Sản phẩm có chỉ số đường huyết thấp đã được chứng minh lâm sàng nhờ hệ bột đường tiên tiến hấp thu chậm, bao gồm Isomaltulose & Erythri-tol. Glucare Gold giúp kiểm soát đường huyết ổn định, tránh tình trạng tăng đường huyết đột ngột sau khi uống và hạ đường huyết xa bữa ăn. Không chỉ vậy, sản phẩm còn bổ sung 56 dưỡng chất thiết yếu gồm đạm thực vật và đạm whey từ Mỹ giúp tăng cường sức khỏe. Omega 3,6,9 & hệ Antioxidant hỗ trợ giảm các biến chứng lên tim mạch, phòng ngừa đột quỵ cùng Lactium đã được chứng minh lâm sàng giúp ngủ ngon. Sử dụng 2 ly Glucare Gold mỗi ngày hỗ trợ cân bằng đường huyết, nâng cao sức đề kháng và giảm thiểu nguy cơ biến chứng của đái tháo đường.

“Siêu thực phẩm” có thể được xem là những “vũ khí bí mật” hỗ trợ đắc lực cho người bệnh tiểu đường trong việc kiểm soát đường huyết và nâng cao sức khỏe toàn diện. Với cơ chế tác động đa dạng, từ giảm hấp thu glucose, cải thiện độ nhạy insulin đến giảm viêm, “siêu thực phẩm” mở ra một hướng đi mới trong việc quản lý bệnh tiểu đường.

Tuy nhiên, để tối ưu hóa hiệu quả và đảm bảo an toàn, việc cá nhân hóa chế độ ăn là vô cùng quan trọng. Người bệnh nên chủ động tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng một kế hoạch ăn uống khoa học, phù hợp với tình trạng sức khỏe cụ thể. Bằng cách kết hợp “siêu thực phẩm” vào chế độ ăn lành mạnh, người bệnh tiểu đường có thể cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

(Huế Phạm)