Dinh dưỡng trong và sau điều trị ung thư

Xạ trị là phương pháp điều trị ung thư hiệu quả tuy nhiên cũng gây ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của người bệnh bởi những tác dụng phụ do phương pháp này mang đến. Bởi vậy, sau quá trình xạ trị, thực đơn cho người bệnh phải cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để cải thiện và duy trì sức khỏe tốt nhất. Dưới đây là bí quyết ăn uống lành mạnh trong quá trình điều trị ung thư bằng xạ trị có thể tham khảo.

Vai trò của dinh dưỡng đối với bệnh nhân ung thư

Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị đối với bệnh nhân ung thư. Một chế độ dinh dưỡng cân đối và phù hợp có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, hỗ trợ hồi phục sau điều trị, giảm thiểu các tác dụng phụ từ liệu pháp và tăng cường hệ miễn dịch. Dưới đây là một số vai trò cụ thể của dinh dưỡng đối với bệnh nhân ung thư:

Tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với bệnh nhân ung thư (Ảnh: Freepik)

Ngăn ngừa ung thư tiến triển: Ung thư là sự tăng sinh tế bào mất kiểm soát do đột biến gen. Việc cải thiện chế độ dinh dưỡng, chẳng hạn như tiêu thụ nhiều rau củ quả chứa các hợp chất chống oxy hóa mạnh có thể ức chế sự sinh sôi quá mức của tế bào ung thư, hạn chế tình trạng di căn của khối u sang các cơ quan khỏe mạnh khác và bảo vệ các tế bào khỏe mạnh.

Hỗ trợ quá trình phục hồi sau điều trị: Dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi sau khi bệnh nhân đã trải qua các liệu pháp như phẫu thuật, hóa trị, xạ trị và các liệu pháp khác. Việc cung cấp đủ chất dinh dưỡng giúp tăng cường sức mạnh và sức khỏe, giảm nguy cơ mắc các biến chứng và tăng cường khả năng phục hồi của cơ thể.

Giảm thiểu tác dụng phụ: Điều trị ung thư thường gây ra tác dụng phụ như mất khả năng ngửi, mất vị giác, khó nuốt, buồn nôn, tiêu chảy, táo bón và nôn trớ,… Một chế độ ăn uống tốt có thể giúp giảm bớt các tác dụng phụ từ liệu pháp sau hóa trị, phẫu thuật hoặc xạ trị. Đồng thời, một chế độ ăn lành mạnh có thể giúp cải thiện tinh thần và tâm trạng của bệnh nhân, cũng như cung cấp năng lượng cần thiết cho các hoạt động hàng ngày.

Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Để quá trình điều trị ung thư hiệu quả, bạn cần năm rõ 4 nguyên tắc dinh dưỡng sau:

Chế độ ăn uống đa dạng, cân đối

Bệnh nhân ung thư cần cung cấp chế độ ăn uống đa dạng, cân đối (Ảnh: Freepik)

Chế độ ăn uống đa dạng, cân đối rất cần thiết cho bệnh nhân ung thư vì nó cung cấp một lượng đa dạng dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, từ chất đạm (protein), chất đường bột, chất béo, vitamin, khoáng chất cho đến chất xơ. Các thành phần này hỗ trợ tăng cường chức năng miễn dịch, cải thiện hệ tiêu hóa, hỗ trợ quá trình phục hồi và tăng cường sức khỏe toàn diện. Theo các chuyên gia dinh dưỡng, trong thực đơn của bệnh nhân ung thư nên tăng cường các nhóm thực phẩm cần thiết như: 

• Rau củ, hoa quả
• Ngũ cốc nguyên hạt
• Đạm từ nguồn thực phẩm như thịt gia cầm không da, cá, đậu, hạt, các loại chất béo lành mạnh như dầu olive, hạt, chất béo từ nguồn thực phẩm như cá hồi.

Chia khẩu phần ăn thành các bữa nhỏ

Bệnh nhân khi điều trị ung thư thường có các triệu chứng như nhạt miệng, chán ăn, buồn nôn, khó nuốt,…Bên cạnh đó, một trong những triệu chứng thứ cấp phổ biến nhất, ảnh hưởng đến 94% bệnh nhân ung thư là tình trạng “ăn nhanh no”.Vậy nên, bệnh nhân nên chia khẩu phần ăn thành 5-6 thậm chí 7 cữ nếu cần, mỗi bữa cách nhau 2-3 tiếng. Việc chia nhỏ khẩu phần ăn như vậy sẽ giúp người bệnh ăn uống, tiêu hóa và hấp thụ dưỡng chất dễ dàng hơn.

Không nên kiêng khem quá mức

Bệnh nhân ung thư không nên ăn uống kiêng khem quá mức vì khi bị ung thư, cơ thể cần nhiều năng lượng và dinh dưỡng hơn để tăng cường hệ miễn dịch chiến đấu với bệnh tật. Do đó, việc bệnh nhân ăn uống kiêng khem quá mức có thể dẫn đến thiếu hụt năng lượng và chất dinh dưỡng quan trọng, gây ra tình trạng suy nhược cơ thể, làm giảm khả năng phục hồi của người bệnh. Đặc biệt, nó cũng có thể làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, từ đó tăng nguy cơ biến chứng và ảnh hưởng đến quá trình điều trị ung thư.

Bổ sung dinh dưỡng bằng nhiều cách

Khi tình trạng ăn uống theo phương pháp truyền thống của bệnh nhân ung thư diễn tiến quá khó khăn, các bác sĩ có thể chỉ định bổ sung dinh dưỡng cho người bệnh bằng nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như:

• Truyền dinh dưỡng: Là phương pháp truyền dung dịch dinh dưỡng trực tiếp vào cơ thể bằng cách tiêm tĩnh mạch hoặc đặt ống truyền thức ăn vào đường thực quản. Phương pháp này thường chỉ được áp dụng với bệnh nhân ung thư giai đoạn cuối, sau hóa trị, khi cơ thể suy nhược đến mức không thể tự sinh hoạt cá nhân và ăn uống.
• Dùng thực phẩm chức năng: Thực phẩm chức năng có thể được chỉ định khi người bệnh ung thư đang bị thiếu hụt một vài vi chất nhất định hoặc khi không thể ăn được một vài loại thực phẩm do dị ứng, sở thích, di truyền hoặc do mắc các bệnh lý mạn tính như tiểu đường, tim mạch, tăng huyết áp,…

Tháp chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Dưới đây là tháp chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư theo Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (World Cancer Research Fund) và Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (American Institute for Cancer Research).

Theo nghiên cứu từ Quỹ Nghiên cứu Ung thư Thế giới (World Cancer Research Fund) và Viện Nghiên cứu Ung thư Hoa Kỳ (American Institute for Cancer Research), tháp dinh dưỡng hàng ngày dành cho bệnh nhân ung thư gồm có 7 tầng:

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư trước, trong và sau điều trị

Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư có thể thay đổi tùy thuộc vào giai đoạn của quá trình điều trị: trước, trong và sau điều trị. Dưới đây là một phác thảo chung về chế độ dinh dưỡng cho từng giai đoạn:

Chế độ dinh dưỡng cân bằng và lành mạnh rất quan trọng đối với sức khoẻ tổng thể của bệnh nhân ung thư trong quá trình điều trị ((Ảnh: Freepik)

Trước khi điều trị

Chế độ dinh dưỡng trước khi điều trị ung thư rất quan trọng để chuẩn bị cơ thể và cải thiện khả năng phục hồi sau điều trị. Dưới đây là một số lưu ý trong chế độ dinh dưỡng trước khi điều trị ung thư:

• Tăng cường dinh dưỡng: Ưu tiên ăn một chế độ dinh dưỡng đa dạng, chứa đủ chất đạm, chất đường bột, chất béo, chất xơ, vitamin và khoáng chất để tăng cường sức đề kháng và nâng cao sức khỏe tổng thể. Đồng thời, người bệnh nên tiếp tục duy trì chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa và các chất dinh dưỡng cần thiết để hỗ trợ hệ miễn dịch. Cơ thể cần hệ thống miễn dịch mạnh mẽ để đối phó với liệu pháp và đối phó với tác động của tế bào ung thư.
• Duy trì cân nặng: : Duy trì hoặc tăng cân nặng nếu cần thiết để chuẩn bị cho quá trình điều trị và hỗ trợ phục hồi sau đó.
• Cung cấp đủ nước: Uống đủ 1.5 – 2 lít nước hàng ngày để giữ cho quá trình trao đổi chất diễn ra thuận lợi.
• Giảm tiêu thụ chất có hại: Tránh hoặc giảm thiểu tiêu thụ các thực phẩm có thể gây tổn hại cho cơ thể hoặc gây ra các tác dụng phụ như thực phẩm chứa nhiều đường, chất béo bão hòa, và thực phẩm chế biến.

Trong điều trị

• Cung cấp năng lượng và chất dinh dưỡng:  Ưu tiên sử dụng thực phẩm dễ tiêu hóa và nhẹ nhàng như súp, cháo, hoa quả và thực phẩm giàu protein dễ tiêu hóa. Để đảm bảo dinh dưỡng người bệnh cần phải ăn uống đầy đủ thực phẩm đảm bảo các nhóm chất: đạm – bột đường – béo – vitamin, khoáng chất. Trong đó, bệnh nhân lưu ý nên ăn nhiều cá, rau quả, ít thịt, thêm dầu thực vật, uống nhiều nước để nâng cao sức khỏe và chống lại các tế bào ung thư. Đồng thời, người bệnh có thể bổ sung thêm các sản phẩm dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư để tăng hiệu quả điều trị. Sản phẩm dinh dưỡng Leanmax Hope  của Nutricare dành cho người bệnh ung thư là lựa chọn tối ưu được nhiều chuyên gia và bệnh nhân tin dùng. Giải pháp dinh dưỡng Leanmax Hope đã được chứng minh lâm sàng giúp tăng cân, khối cơ sau 8 tuần. Leanmax Hope bổ sung năng lượng cao, BCAA, đạm Whey, chất béo MCT dễ hấp thu, hỗ trợ phục hồi cân nặng và khối cơ, cùng Nano Curcumin, Arginine, Vitamin C hỗ trợ giảm viêm, nhanh lành vết mổ. Sản phẩm cũng hỗ trợ người ung thư tăng đề kháng, giảm mệt mỏi với Omega 3, 6 cùng hệ Antioxidant (Vitamin A, C, E và Selen), hỗ trợ cải thiện tiêu hóa, giúp ăn ngon nhờ sự có mặt của chất xơ hòa tan FOS/Insulin và Vitamin nhóm B.
• Hạn chế thực phẩm gây kích ứng: Tránh thực phẩm gây kích ứng tiêu hóa hoặc tăng cảm giác khó chịu như thực phẩm cay, cồn, và thực phẩm chứa nhiều chất kích thích như cafein.
• Duy trì cân nặng: Cố gắng duy trì cân nặng của bạn trong quá trình điều trị để tránh bị rơi vào tình trạng suy dinh dưỡng, khiến cơ thể suy nhược và chậm phục hồi.

Sau điều trị

• Hồi phục sau điều trị: Sau điều trị, mục tiêu hàng đầu là giúp cơ thể nhanh chóng hồi phục và nâng cao sức khỏe toàn diện. Do đó, bệnh nhân nên tiếp tục ăn theo một chế độ ăn uống cân đối, đa dạng với nhiều loại rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, hạt, protein từ thực vật và thịt ít chất béo. Đồng thời, lắng nghe bác sĩ và điều chỉnh chế độ ăn hợp lý để đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho sự phục hồi của cơ thể.
• Hỗ trợ sức khỏe và tăng cường miễn dịch: Tiếp tục duy trì một chế độ ăn giàu chất chống oxi hóa, dưỡng chất thiết yếu để hỗ trợ sức khỏe và tăng cường hệ miễn dịch.
• Quản lý cân nặng: Theo dõi và duy trì cân nặng ổn định để hỗ trợ sức khỏe và phục hồi sau điều trị.

Những lưu ý trong chế độ ăn uống cho người bệnh ung thư

Chế độ ăn uống cho người bệnh ung thư cần được thiết kế cẩn thận để đảm bảo cung cấp đủ dưỡng chất cho cơ thể và hỗ trợ quá trình điều trị. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng trong chế độ ăn uống cho người bệnh ung thư.

Những lưu ý về chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân ung thư

Cân nhắc các lựa chọn thực phẩm:

• Ưu tiên sử dụng thực phẩm giàu dưỡng chất như rau củ quả, ngũ cốc nguyên hạt, thực phẩm giàu protein từ thịt gà, cá, đậu và các sản phẩm từ sữa.
• Tránh thực phẩm có chứa nhiều chất béo bão hòa và đường cũng như thực phẩm chứa chất bảo quản và hương liệu nhân tạo.

Chia nhỏ bữa ăn: Chia nhỏ bữa ăn thành nhiều lần nhỏ trong ngày để giảm cảm giác no quá mức và giúp cơ thể của bệnh nhân hấp thụ dưỡng chất tốt hơn.

Uống đủ nước: Duy trì cơ thể được hydrat hóa bằng cách uống đủ nước, nước trái cây không đường, và các loại nước khác để giúp giảm nguy cơ táo bón và hỗ trợ các chức năng khác sau khi phẫu thuật, hóa trị hoặc xạ trị.

Chú ý đến vấn đề tiêu hóa:

• Chọn thực phẩm dễ tiêu hóa như súp, cháo, rau củ hấp, thịt gà không da, trái cây không hạt.
• Tránh thực phẩm gây kích ứng tiêu hóa như thực phẩm cay nồng, chứa caffeine hoặc chứa hóa chất phụ gia.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống theo tình trạng sức khỏe

Hạn chế tiêu thụ rượu và thuốc lá:

Tránh tiêu thụ rượu và hạn chế thuốc lá vì chúng có thể làm tăng nguy cơ tái phát hoặc phát triển ung thư.

Theo dõi cân nặng

Thảo luận với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng để điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp với nhu cầu cụ thể của từng bệnh nhân, theo dõi cân nặng và điều chỉnh chế độ ăn uống phù hợp để duy trì cân nặng ổn định nhằm cải thiện sức khỏe tổng thể của bản thân.