Viêm khớp dạng thấp và các biến chứng tim mạch – Mối tương quan đáng lưu tâm

Biến chứng tim mạch là một trong những vấn đề chính mà người bệnh mắc viêm khớp dạng thấp thường phải đối mặt. Cụ thể, viêm khớp dạng thấp có thể tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và xơ vữa động mạch do sự tích tụ của mỡ, cholesterol và mảng bám lên thành mạch máu lên gấp hai lần.

Mối liên hệ giữa viêm khớp dạng thấp và bệnh tim mạch (Ảnh: Freepik)

Tại sao bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ tim mạch cao?

Viêm khớp dạng thấp là một bệnh vô cùng phổ biến tại Việt Nam, đặc biệt là ở nhóm người lớn tuổi. Viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis) là bệnh tự miễn gây sưng, đau, cứng các khớp, gây khó khăn trong vận động. Ngoài ra, viêm khớp dạng thấp còn là một chứng rối loạn viêm mãn tính có thể ảnh hưởng đến nhiều thứ hơn là chỉ khớp của bạn. Biến chứng hàng đầu mà người bệnh gặp phải khi mắc viêm khớp dạng thấp là biến chứng bệnh tim mạch. Viêm khớp dạng thấp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và xơ vữa động mạch (sự tích tụ của mỡ, cholesterol và mảng bám lên thành mạch máu). Có rất nhiều nghiên cứu cho thấy những bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ cao bị mắc bệnh về tim mạch nhiều hơn so với người bình thường.

Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ cao bị mắc bệnh về tim mạch nhiều hơn so với người bình thường (Ảnh: Freepik)

Theo một nghiên cứu năm 2011 trên tạp chí Nature Reviews Rheumatology, hơn một nửa số bệnh nhân viêm khớp dạng thấp qua đời sớm đã chết vì bệnh tim mạch.

Bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc bệnh động mạch vành (CAD) gấp 1,5 lần so với dân số nói chung.

Trong một nghiên cứu vào năm 2015 với đề tài “Tổng quan về bản chất của Thấp khớp” các nhà khảo sát người Anh phát hiện bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ bị xơ vữa động mạch cao hơn dân số chung và diễn tiến với tốc độ nhanh hơn. Xơ vữa động mạch bắt đầu sớm trong quá trình viêm khớp dạng thấp – thường trước khi có các triệu chứng khớp và tiến triển nhanh chóng sau khi bệnh nhân được chẩn đoán Viêm khớp dạng thấp. 

Một nghiên cứu của Mayo Clinic năm 2012 cũng cho thấy, viêm cũng ảnh hưởng đến tĩnh mạch, nguy cơ mắc huyết khối tĩnh mạch sâu cao gấp ba lần ở những người bị viêm khớp dạng thấp. Bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc Rung nhĩ (AF – Rối loạn nhịp tim có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ) gấp 5 lần so với người bình thường. So với những người không mắc viêm khớp dạng thấp, bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp cũng có nguy cơ mắc suy tim sung huyết cao gấp đôi. Viêm màng tim cũng thường thấy ở các bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Khi hai lớp màng viêm lên cọ xát lẫn nhau, khiến bệnh nhân có những cơn đau ngực nặng, chói.

Nguyên nhân viêm khớp dạng thấp làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch?

Bác sĩ thấp khớp Jon T. Giles cho biết: “Viêm, bất kể đến từ đâu, đều là yếu tố nguy cơ gây ra bệnh tim. Vì vậy, không có gì đáng ngạc nhiên khi những người bị viêm khớp dạng thấp gặp nhiều biến cố về tim hơn’’.

– Đối với viêm khớp dạng thấp, viêm gây tổn thương niêm mạc mạch máu. Ngoài ra, cùng với sự dư thừa của các cytokine tiền viêm, các mảng bám thừa cơ tích tụ. Mảng chất béo này gây hẹp động mạch, làm tăng huyết áp, giảm lưu lượng máu đến tim và các cơ quan khác. Konstantinos Loupasakis- bác sĩ thấp khớp của Trung tâm Bệnh viện MedStar Washington cũng đã chỉ ra rằng: “Viêm dường như là cốt lõi của mối liên hệ giữa một số loại viêm khớp và bệnh tim. Khi tình trạng viêm ở mức độ cao, chất béo sẽ tích tụ nhanh hơn trên thành động mạch làm hạn chế lưu lượng máu và góp phần gây ra các vấn đề về tim mạch’’.

– Do viêm khớp dạng thấp là bệnh tự miễn nên các rối loạn tự miễn dịch của bệnh góp phần làm tăng rối loạn chức năng nội mô, stress oxy hóa, gây kích hoạt và di chuyển của bạch cầu trong lòng mạch. Sự kết dính của bạch cầu với nội mô mạch máu là hậu quả của quá trình viêm gây ra xơ vữa mạch.

– Tình trạng viêm toàn thân cùng với viêm khớp dạng thấp, kết hợp cùng với các yếu tố nguy cơ tim mạch có liên quan đến lối sống như thiếu vận động thể chất, béo phì,… có thể góp phần gây ra bệnh tim mạch trong viêm khớp dạng thấp.

– Ngoài ra, theo Martha Gulati- bác sĩ tim mạch ở Phoenix, Arizona, một số loại thuốc trị viêm khớp cũng có thể góp phần gây ra nguy cơ mắc bệnh tim. Corticosteroid như prednisone – thường được sử dụng để giảm bớt các cơn viêm khớp có thể làm tăng cholesterol và làm cho insulin kém nhạy cảm hơn. Cả hai đều góp phần gây ra nguy cơ tim mạch. Đó là một phần lý do tại sao các bác sĩ thấp khớp cố gắng không cho bệnh nhân dùng steroid lâu dài. Hơn nữa, việc sử dụng thuốc chống viêm không steroid OTC (NSAID) như ibuprofen để giảm đau có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về tim mạch như cục máu đông và suy tim, theo phân tích năm 2015 của FDA.

Một số yếu tố khiến người bệnh viêm khớp dạng thấp tăng nguy cơ gặp phải các biến chứng tim mạch, đột quỵ

Viêm khớp dạng thấp là một tình trạng rối loạn mạn tính của hệ miễn dịch. Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra được nguyên nhân chính xác của căn bệnh này. Vì vậy, bác sĩ thường dựa trên các yếu tố nguy cơ gây bệnh và cơ chế bệnh sinh của bệnh để điều trị viêm khớp dạng thấp.

– Tăng huyết áp: Có rất nhiều yếu tố có thể ảnh hưởng đến huyết áp ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp, bao gồm viêm, không hoạt động thể chất và sử dụng thuốc.

– Béo phì: Béo phì góp phần gây ra biến cố tim mạch ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp. Tuy nhiên, việc đánh giá tình trạng béo phì ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể khó khăn vì chỉ số khối cơ thể BMI không phản ánh chính xác tỷ lệ mô mỡ và cơ bắp. Trong khi đó, bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể bị giảm khối lượng cơ và tích tụ mỡ thừa.

– Hút thuốc: Hút thuốc lá làm tăng mức độ nghiêm trọng của bệnh và đáp ứng kém với điều trị. Tất cả đều ảnh hưởng đến tỷ lệ mắc bệnh tim mạch ở người bệnh viêm khớp dạng thấp.

– Rối loạn mỡ máu: Rối loạn mỡ máu thường thấy ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp và cũng liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Nồng độ các loại lipid (triglyceride, cholesterol xấu LDL, cholesterol tốt HDL) ở người bệnh viêm khớp dạng thấp thường phức tạp hơn ở những người không mắc căn bệnh này do có tương tác giữa cholesterol với viêm.

Chế độ dinh dưỡng ngăn ngừa các biến chứng tim mạch đối với người bệnh viêm xương khớp

Chính vì vậy, để tránh quá lạm dụng thuốc chống viêm trong việc điều trị bệnh, các chuyên gia cũng khuyến cáo các bệnh nhân viêm khớp dạng thấp ngoài việc sử dụng thuốc thì cần có một chế độ dinh dưỡng phù hợp với các biện pháp như sau:

Chế độ dinh dưỡng hợp lý giúp ngăn ngừa bệnh tim mạch cho người mắc bệnh xương khớp

– Giữ cân nặng ổn định bằng một chế độ ăn khoa học, luyện tập thể dục thể thao điều độ để có một cơ thể khỏe mạnh, một sức khỏe dẻo dai và một hệ xương vững chắc.

– Ngoài sử dụng thuốc, các bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể điều trị giảm việc bằng việc bổ sung các loại antioxidant và bổ sung chất xơ. Các loại antioxidant như Vitamin A, C, E, Selen được tìm thấy nhiều trong các loại thực phẩm như: rau xanh, trứng, cá hồi,… có tác dụng chống viêm hiệu quả và ngăn chặn tình trạng rối loạn chuyển hóa, tăng cường hệ miễn dịch, góp phần hỗ trợ xây dựng một cơ thể khỏe mạnh. Việc bổ sung chất xơ nhằm tăng sự phát triển của các lợi khuẩn cũng có tác dụng giảm viêm rõ rệt.

– Bệnh nhân viêm khớp dạng thấp cũng cần bổ sung Vitamin K2 và các chất béo không bão hòa. Vitamin K2 giúp ngăn ngừa vôi hóa thành mạch, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch. Bổ sung các chất béo không bão hòa như MUFA, PUFA giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch để có một trái tim khỏe mạnh.

Can thiệp dinh dưỡng đúng và đủ sẽ góp phần hỗ trợ giảm viêm, giúp ngăn ngừa các biến chứng tim mạch đối với người bệnh viêm khớp dạng thấp. Hiện nay, các nhà khoa học dinh dưỡng tại Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ và Nutricare đã nghiên cứu và cho ra đời dòng sản phẩm Nutricare Bone. Sản phẩm chứa Glucosamin từ Mỹ có vai trò hỗ trợ tăng sinh dịch khớp và tế bào sụn giúp bôi trơn sụn khớp, làm tăng độ dẻo dai và linh hoạt của khớp. Ngoài ra, Nutricare Bone còn cung cấp Canxi với hàm lượng 1.800mg cao vượt trội; Vitamin D3 tăng hấp thu Canxi tại ruột cùng Vitamin K2 giúp vận chuyển và tăng mật độ Canxi gắn vào khung xương, tăng tối đa hiệu quả sử dụng Canxi của cơ thể, hỗ trợ xương chắc khỏe; chất béo không bão hòa MUFA, PUFA hỗ trợ giảm nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tim mạch. Mặt khác, 50 dưỡng chất thiết yếu gồm đạm thực vật, đạm Whey từ Mỹ trong Nutricare Bone hỗ trợ tăng cường khối cơ cho người trưởng thành. Với công thức ít ngọt, ít béo, Nutricare Bone cũng góp phần hỗ trợ kiểm soát cân nặng.

Có thể thấy viêm khớp dạng thấp ảnh hưởng rất lớn đến vấn đề tim mạch thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Từ sự viêm nhiễm và tác động của hệ thống miễn dịch có thể gây ra sự tổn thương mạch máu và làm tăng nguy cơ đột quỵ. Vậy nên, việc nhận thức cũng như quản lý hiệu quả chế độ dinh dưỡng là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tổng thể và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh.