Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh Basedow

22/03/2024

Basedow là bệnh của tuyến giáp với triệu chứng điển hình là bướu cổ, lồi mắt và rối loạn tim mạch. Người mắc bệnh Basedow cần lưu ý chế độ ăn uống phù hợp và tránh những thực phẩm gây hại cho cơ thể.

Bệnh Basedow là gì?

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Basedow là một bệnh tự miễn ảnh hưởng đến tuyến giáp, gây ra tình trạng cường giáp hay tuyến giáp hoạt động quá mức. Bệnh Basedow có nhiều tên gọi khác nhau bệnh Graves, bệnh Parry, bướu giáp độc lan tỏa, bệnh cường giáp tự miễn. 

Mặc dù bệnh có thể xảy ra ở bất kỳ giới tính nào, tuy nhiên lại tập trung đến 80% trường hợp mắc là phụ nữ. Trong đó, 20-50 tuổi là độ tuổi có tỷ lệ mắc bệnh lớn nhất. Lý do là vì phụ nữ ở độ tuổi này có nhiều giai đoạn phải đối mặt với sự thay đổi hormone lớn trong cơ thể như mang thai, tiền mãn kinh, mãn kinh… Đặc biệt, độ tuổi từ 20-30 chiếm đến 31,8% tỷ lệ mắc ở phụ nữ.

Tiền sử gia đình mắc bệnh Basedow là một yếu tố khiến nguy cơ mắc bệnh cũng cao hơn, ước tính khoảng 15% người mắc bệnh Basedow do có người thân đã từng mắc bệnh này.

Bệnh Basedow rất nguy hiểm cho hệ tim mạch, nếu tình trạng bệnh kéo dài mà không được điều trị đúng cách thì bệnh dễ dẫn tới biến chứng bão giáp khiến bệnh nhân tử vong trong tình trạng suy tim. Theo Viện Y tế Quốc gia Hoa Kỳ, trong hơn 70% trường hợp, bệnh Basedow (Graves) là nguyên nhân chính gây ra bệnh cường giáp dai dẳng ở người lớn. Theo các nghiên cứu khoa học, khoảng 3% phụ nữ và 0,5% nam giới sẽ mắc bệnh Basedow trong đời.

Nguyên nhân gây bệnh Basedow

Basedow là bệnh lý tự miễn của tuyến giáp làm tuyến giáp phì đại và tăng chức năng

Bệnh sinh của bệnh Basedow là cơ chế tự miễn dịch. Rối loạn tự miễn này xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào mô khỏe mạnh. Hệ thống miễn dịch thường tạo ra các kháng thể chống lại các vật chất lạ (ví dụ vi khuẩn, virus, độc tố) trong cơ thể. Kháng thể có thể trực tiếp tiêu diệt vi sinh vật hoặc bao bọc chúng để chúng dễ dàng bị phá hủy bởi các tế bào bạch cầu.

Đối với bệnh Basedow, hệ thống miễn dịch tạo ra một kháng thể bất thường được gọi là immunoglobulin kích thích tuyến giáp. Kháng thể này bắt chước chức năng của hormone kích thích tuyến giáp bình thường. Nó bám vào bề mặt các tế bào tuyến giáp khỏe mạnh và làm cho tuyến giáp hoạt động quá mức dẫn đến việc sản xuất quá mức hormone. Việc sản xuất quá mức này có thể dẫn đến các triệu chứng bệnh Basedow như: Tuyến giáp to, mắt lồi, nhịp tim tăng, cảm giác hồi hộp và đánh trống ngực,…

Bên cạnh nguyên nhân chính rối loạn tự miễn dịch thì một số yếu tố khác cũng góp phần vào sự phát triển cũng như tăng nguy cơ mắc bệnh basedow như:

  • Thai nghén: Có từ 0,4 – 1% thai phụ bị cường giáp Basedow trong thai kỳ. Thường được phát hiện lần đầu khi có thai hoặc bệnh đã có từ trước. Đây là bệnh lý tự miễn của mẹ,  Nguyên nhân gây cường giáp Basedow trong thai kỳ là do xuất hiện các kháng thể (TRAb) kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức gây sản xuất nhiều hocmone: T3, T4, FT4, FT3. 
  • Dùng nhiều I-ốt: Thừa I-ốt có thể làm khởi phát bệnh Basedow tiềm tàng.
  • Dùng lithium làm thay đổi đáp ứng miễn dịch.
  • Ngừng corticoid đột ngột có thể ảnh hưởng đến hệ thống miễn dịch, làm tăng nguy cơ mắc bệnh Basedow.
  • Hút thuốc và hút thuốc thụ động: Hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh Basedow và bệnh mắt Basedow.
  • Liên quan di truyền: Bệnh Basedow có liên quan đến một số gen có thể tạo ra tự kháng thể kháng giáp trong máu, do đó ai có người thân mắc bệnh này thì tỉ lệ mắc bệnh người đó cao hơn. Theo thống kê có khoảng 15% bệnh nhân có người thân mắc bệnh Basedow.  

Nguyên nhân chính gây ra bệnh Basedow là do sự rối loạn tự miễn của cơ thể do đó chưa có biện pháp phòng tránh bệnh. Ngoài ra còn có một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh có thể dự phòng được như: Hạn chế ăn nhiều thực phẩm có chứa I-ốt, ăn ít muối I-ốt, ngưng thuốc corticoid theo đúng chỉ định của bác sĩ, điều trị bệnh dứt điểm trước khi mang thai, tránh hút thuốc và hút thuốc thụ động. 

Các triệu chứng thường gặp

Theo Viện Tiểu đường, Bệnh tiêu hóa và Thận Quốc gia Hoa Kỳ (NIDDK), các triệu chứng phổ biến của bệnh Basedow là: lo lắng và khó chịu, mệt mỏi, yếu cơ, run ngọn chi, không dung nạp nhiệt độ, khó ngủ, run tay, nhịp tim nhanh, đi tiểu thường xuyên hoặc tiêu chảy, giảm cân, bướu cổ (tuyến giáp mở rộng có thể khiến cổ bị sưng), mắt sưng, đỏ và lồi,…

Những triệu chứng này thường là kết quả của tình trạng sản xuất hormone T3 và T4 quá mức. Chúng có thể ảnh hưởng đến nhiều hệ thống cơ thể, đặc biệt là hệ thống cơ và tim mạch.

Phương pháp chẩn đoán

Để có thể chẩn đoán chính xác bệnh Basedow, bác sĩ sẽ dựa vào biểu hiện lâm sàng và một số xét nghiệm đặc hiệu như:

  • Xét nghiệm máu: Xét nghiệm hormon tuyến giáp bao gồm TSH, FT4, nên cân nhắc xét nghiệm FT3, T3 khi kết quả FT4 bình thường nhưng biểu hiện cường giáp rõ. Xét nghiệm các kháng thể kháng tuyến giáp như kháng thể thụ thể thyrotropin (TRAbs) và globulin miễn dịch kích thích tuyến giáp (TSI) sẽ thấy tăng cao. Các kháng thể này được tạo ra bởi hệ thống miễn dịch để đáp ứng với một cơ thể lạ hoặc mối đe dọa trong cơ thể.
  • Xạ hình tuyến giáp bằng chất đồng vị phóng xạ (I123 (tốt nhất) hoặc I131 hoặc Technitium): Kỹ thuật này giúp đo sự hấp thụ I-ốt của tuyến giáp (còn được gọi là xét nghiệm RAIU). Xét nghiệm được thực hiện bằng cách sử dụng chất đánh dấu phóng xạ và đầu dò đặc biệt để đo lượng I-ốt mà tuyến giáp có thể hấp thụ từ máu. Nên thực hiện kỹ thuật này khi nghi ngờ Basedow nhưng không có bướu giáp hoặc không có các triệu chứng về mắt. Trong Basedow: Tuyến giáp to và tăng bắt chất phóng xạ. Cổ điển với I131 sẽ có dấu hiệu góc thoát.
  • Siêu âm tuyến giáp và siêu âm doppler màu tuyến giáp.

Biến chứng bệnh Basedow

  • Biến chứng về mắt: Theo Hiệp hội tuyến giáp Hoa Kỳ (ATA), khoảng một phần ba số người bị bệnh Basedow gặp phải các vấn đề liên quan đến mắt như: lồi mắt, viêm mắt,… Nguyên nhân là do Basedow là bệnh tự miễn liên quan đến rối loạn, suy yếu hệ miễn dịch. Khi mắc Basedow, cơ thể sẽ sinh ra tự kháng thể tấn công các mô và cơ xung quanh mắt gây lồi mắt, viêm mắt, sưng mắt, nhạy cảm với ánh sáng, nhìn đôi. Nếu các vấn đề về mắt không được điều trị sẽ dẫn đến suy giảm thị lực. 
  • Các vấn đề về da: Một số người bị bệnh Basedow gặp phải các vấn đề về da như: da ở ống chân và bàn chân trở nên đỏ, dày và sưng lên. Để cải thiện tình trạng này, bác sĩ sẽ khuyên người mắc đi tất và thoa kem chứa corticosteroid lên vùng da bị sưng, đỏ.
  • Cơn bão tuyến giáp: Cơn bão tuyến giáp là một tình trạng hiếm gặp nhưng đe dọa đến tính mạng. Cơn bão giáp thường xảy ra khi nồng độ hormone tuyến giáp tăng cao đột ngột. Tình trạng này thường xuất hiện ở những người bị cường giáp lâu năm hoặc không sử dụng thuốc kháng giáp thường xuyên,…
  • Các vấn đề về tim: Khi mắc bệnh Basedow người bệnh thường có triệu chứng hồi hộp, đánh trống ngực, tim đập nhanh. Nếu bệnh không được kiểm soát người mắc sẽ phải đối diện với các biến chứng như: cục máu đông, suy tim, đột quỵ,…
  • Loãng xương: Ở những người bị cường giáp do bệnh Basedow, sự dư thừa hormone tuyến giáp sẽ đẩy nhanh tốc độ lão hóa xương. Điều này có thể dẫn đến giảm mật độ khoáng trong xương làm tăng nguy cơ gãy xương. Phụ nữ mãn kinh mắc Basedow là đối tượng có nguy cơ bị loãng xương. Để cải thiện tình trạng này, ngoài việc dùng thuốc điều trị cường giáp, người bệnh nên tăng cường bổ sung Canxi và Vitamin D. Bên cạnh đó, người mắc cần tập luyện thể dục, thể thao hàng ngày để tăng độ dẻo dai cho xương.

Một số biến chứng bệnh Basedow

Chế độ dinh dưỡng cho người bệnh Basedow

Chế độ dinh dưỡng là một trong những yếu tố quan trọng để hỗ trợ phòng và kiểm soát bệnh Basedow. Một số loại thực phẩm rất giàu Vitamin và khoáng chất có tác dụng tuyệt vời trong việc giúp giảm đáng kể các triệu chứng của bệnh. Tuy nhiên, cũng có những loại thực phẩm khác chứa các thành phần gây dị ứng hoặc khiến tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn.

Những thực phẩm nên bổ sung

Thực phẩm giàu Canxi

Cơ thể sẽ khó hấp thụ Canxi hơn khi bạn bị cường giáp. Điều này có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của xương, gây ra các vấn đề như giòn xương và loãng xương. Vì vậy, việc thực hiện chế độ ăn uống giàu Canxi giúp kiểm soát các triệu chứng khó chịu do bệnh Basedow mang lại. Một số loại thực phẩm cung cấp Canxi, bao gồm: Hạnh nhân, bông cải xanh, cải xoăn, đậu bắp, cá mòi.

Thực phẩm giàu Magie

Thiếu Magie cũng ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình hấp thụ Canxi của cơ thể. Khi điều này xảy ra, các triệu chứng của bệnh Basedow có thể nghiêm trọng hơn. Để kiểm soát chúng, hãy cân nhắc bổ sung thực phẩm giàu khoáng chất này, chẳng hạn như: Sô-cô-la đen, bơ, quả hạnh, hạt điều, quả hạch Brazil, hạt bí ngô, các loại đậu. 

Thiếu magie khiến các triệu chứng của bệnh Basedow có thể nghiêm trọng hơn.

Thực phẩm giàu Selen

Selen đóng vai trò tạo ra hormone tuyến giáp và điều chỉnh chức năng tuyến giáp. Mặc dù hiếm gặp những bệnh về mắt tuyến giáp (TED) – gây viêm mắt tiến triển và có thể dẫn đến mù lòa – có thể phát triển ở những người mắc bệnh Basedow. Theo Hiệp hội Tuyến giáp Hoa Kỳ, nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thiếu hụt Selen có thể liên quan đến việc tăng nguy cơ mắc bệnh TED ở những người mắc bệnh Basedow; bổ sung Selen vào chế độ ăn uống của bạn có thể giúp điều trị nó. Một nghiên cứu được công bố vào năm 2021 trên tạp chí Frontiers in Cellular and Transmission Microbiology cho thấy Selen cũng có thể có tác động tích cực đến sự đa dạng của vi khuẩn đường ruột, có thể đóng vai trò trong việc giảm mức độ nghiêm trọng của bệnh và sự liên quan đến mắt.

Bên cạnh đó, tác dụng của Selen đối với bệnh nhân mắc bệnh Basedow đã được xác nhận bằng một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên có đối chứng do Marcocci,C nghiên cứu. Trong nghiên cứu này, các đối tượng được chỉ định tùy ý vào một trong các nhóm điều trị bằng Natri Selenite (100 microgam hai lần mỗi ngày), pentoxifylline (600 mg hai lần mỗi ngày) hoặc nhóm trị liệu giả dược (hai lần mỗi ngày) trong thời gian 6 tháng. Sau đó, các bệnh nhân được theo dõi trong 6 tháng sau khi ngừng điều trị. Khi kết thúc điều trị, các nhà điều tra nhận thấy rằng nhiều bệnh nhân trong nhóm Selen đã cải thiện chất lượng cuộc sống hơn, trong khi có ít bệnh nhân tiến triển bệnh hơn đáng kể

Thực phẩm giàu Vitamin D

Vitamin D có vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe của xương. Nguồn chính của nó là sự tổng hợp qua da được kích thích bởi bức xạ cực tím B (UVB), chiếm 90% tổng lượng Vitamin D trong cơ thể con người. Kelly Kennedy, chuyên gia dinh dưỡng của Everyday Health khuyến nghị, bệnh nhân mắc bệnh Basedow cần bổ sung nhiều dưỡng chất Vitamin D vì sức khỏe của xương rất quan trọng khi bị bệnh cường giáp. Việc người bệnh tiêu thụ Vitamin D sẽ giúp cải thiện sự hấp thụ Canxi. Một loại thực phẩm đặc biệt giàu Vitamin D là cá hồi: Một khẩu phần 3 ounce chứa khoảng 570 IU (đơn vị quốc tế). Ngoài ra, nó có nhiều trong một số loại thực phẩm như: Dầu gan cá, cá cơm, cá ngừ, nấm.

Người mắc bệnh Basedow được khuyến nghị cần bổ sung thêm Vitamin D

Thực phẩm nên tránh

Thực phẩm có chứa Gluten

Một nghiên cứu cho thấy bệnh Graves cũng có thể liên quan đến bệnh Celiac, một loại rối loạn tự miễn dịch khác trong đó mọi người không thể ăn Gluten, một loại Protein thường thấy trong lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen. Ở những người mắc bệnh Celiac, ăn Gluten sẽ gây ra phản ứng làm tổn thương niêm mạc ruột non.

Bên cạnh đó, thực phẩm có chứa Gluten sẽ gây khó khăn hơn trong việc điều trị các bệnh tuyến giáp tự miễn, bao gồm cả bệnh Basedow. Nhiều loại thực phẩm hoặc đồ uống ngày nay có chứa gluten, vì vậy hãy đọc kỹ nhãn dinh dưỡng trước khi tiêu thụ. Thành phần Gluten thường có trong: Kiều mạch, lúa mạch, lúa mì và các sản phẩm từ lúa mì, các loại ngũ cốc ví dụ như lúa mì nâu, lúa mì cứng, mạch nha, men trong rượu, bia, Triticale.

Các sản phẩm từ thịt động vật

Thịt động vật có thể làm tăng khả năng phát triển các biến chứng cho bệnh nhân mắc bệnh Basedow.

Thịt động vật có thể chứa lượng I-ốt cao, và việc tiêu thụ quá nhiều I-ốt có thể gây ra tình trạng tăng hoạt động của tuyến giáp, gây ra các triệu chứng không đáng có. Đặc biệt, một số loại thịt động vật có thể giàu chất béo và cholesterol, điều này có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tim mạch và tổng cơ thể, đặc biệt là khi các bệnh nhân mắc bệnh Basedow thường có tăng trưởng metabolic và cảm giác lo lắng. Ngoài ra, việc tiêu thụ quá nhiều thịt động vật trong chế độ ăn uống có thể tăng nguy cơ béo phì, tiểu đường và nhiều vấn đề sức khỏe khác, điều này có thể làm tăng khả năng phát triển các biến chứng cho bệnh nhân mắc bệnh Basedow.

Thực phẩm có chứa nhiều I-ốt

Tại Hoa Kỳ và nhiều quốc gia, các nhà sản xuất muối thường xuyên bổ sung I-ốt, một loại khoáng chất vi lượng vào muối ăn để chống thiếu I-ốt. Tuy nhiên, đối với những người mắc bệnh Basedow, quá nhiều I-ốt không phải lúc nào cũng là điều tốt. Ăn quá nhiều thực phẩm giàu I-ốt hoặc tăng cường I-ốt sẽ dẫn đến bệnh cường giáp hoặc làm cho bệnh tiến triển nặng hơn. Theo Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), liều lượng I-ốt được khuyến nghị hàng ngày đối với người bệnh Basedow khoảng 150 mcg (0,15 mg), thậm chí cần ăn ít I-ốt hơn.

Thế nhưng trong quá trình điều trị việc kiêng khem có thể khiến người bệnh dẫn tới thiếu dinh dưỡng, gặp khó khăn về tiêu hóa kém, chán ăn, khẩu vị kém… Sản phẩm Dinh dưỡng Y học Leanpro Thyro LID là một trong các giải pháp ưu việt hỗ trợ người bệnh Basedow nói riêng và cường giáp nói chung bù đắp năng lượng. Với công thức loại bỏ 88% I-ốt, Leanpro Thyro LID chính là “cứu cánh” dinh dưỡng cho những người ăn kiêng I-ốt. Đồng thời, sản phẩm Leanpro Thyro LID còn có hệ dưỡng chất tối ưu, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Nguồn đạm từ Hạnh nhân – Yến mạch cùng 23 Vitamin và nhiều dưỡng chất như Lactium, Mg, B6, Omega 3, DHA, EPA + Nano Curcumin và hệ Antioxidant (Vitamin A, C, E & Selen) trong sản phẩm giúp bù đắp dinh dưỡng cho cơ thể. 

Basedow là bệnh lý tuyến giáp nguy hiểm và sẽ gây ra các biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Vậy nên, dinh dưỡng là phần không thể thiếu trong hỗ trợ điều trị Basedow. Việc hiểu rõ bệnh Basedow kiêng ăn gì và nên bổ sung thực phẩm nào sẽ có thể góp phần đẩy lui bệnh. Đồng thời, người bệnh nên xây dựng lối sống lành mạnh và chế độ ăn hợp lý giúp giảm nguy cơ tái phát bệnh.

Tài liệu tham khảo:

1. https://yte.daklak.gov.vn/ASPX/TinTuc_ChiTiet.aspx?iDV=1&id=88079

2. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3474632/

3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10364114/

4.https://www.everydayhealth.com/graves-disease/foods-to-eat-or-avoid-if-you-have-graves-disease/

5. https://www.canr.msu.edu/news/graves_disease_and_nutrition_recommendations

6. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK285551/

7.https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6178160/

8. https://www.niddk.nih.gov/health-information/endocrine-diseases/graves-disease

9. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10106709/

10. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26670972/

Có thể bạn quan tâm

Dinh dưỡng cho người lớn tuổi sau phẫu thuật

Người lớn tuổi sau phẫu thuật thường gặp nhiều khó khăn trong việc cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ...
Xem thêm

Tổng hợp nghiên cứu mới về HMO: Thêm nhiều lợi ích

Xem tài liệu ở đây: Tổng hợp nghiên cứu mới về HMO Thêm nhiều lợi ích
Xem thêm

Hệ vi sinh đường ruột ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe : Mối liên hệ giữa đường ruột và các cơ quan trong cơ thể

Xem tài liệu ở đây: Hệ vi sinh đường ruột ảnh hưởng như thế nào đến sức khỏe Mối liên...
Xem thêm