Dinh dưỡng cho người lớn tuổi sau phẫu thuật

Người lớn tuổi sau phẫu thuật thường gặp nhiều khó khăn trong việc cung cấp đủ dinh dưỡng cho cơ thể do các vấn đề như chán ăn, khó tiêu hóa và mất cân bằng điện giải. Trong khi đó, dinh dưỡng lại đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hồi phục, giúp cơ thể sản sinh năng lượng, sửa chữa tổn thương và tăng cường sức đề kháng.

Việc xây dựng một chế độ ăn uống phù hợp không chỉ giúp rút ngắn thời gian hồi phục mà còn ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra, góp phần cải thiện chất lượng cuộc sống của người lớn tuổi.

Người lớn tuổi sau khi phẫu thuật cần được chăm sóc, đặc biệt là chế độ dinh dưỡng

1. Vai trò của chế độ dinh dưỡng cho người lớn tuổi sau phẫu thuật

Sau phẫu thuật, cơ thể người bệnh cần phục hồi do mất máu và suy giảm sức lực. Quá trình này phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sức khỏe tổng thể, chế độ tập luyện, và quan trọng nhất là việc cung cấp đủ năng lượng cùng các chất thiết yếu giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng.

Sau phẫu thuật, cơ thể người bệnh cần được phục hồi do mất máu và suy giảm sức lực, đặc biệt đối với người lớn tuổi giai đoạn này càng trở nên phức tạp. Quá trình hồi phục ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như sức khỏe tổng thể, chế độ tập luyện và ăn uống. Trong đó, đảm bảo dinh dưỡng là yếu tố then chốt nhất giúp cung cấp năng lượng và các dưỡng chất thiết yếu, hỗ trợ cơ thể tái tạo và phục hồi hiệu quả.

– Đầu tiên, ở cơ thể người nói chung, dù lớn tuổi hay nhỏ tuổi, giới tính nam hay nữ, sau phẫu thuật đều cần được bổ sung đầy đủ các dưỡng chất để phục hồi và tái tạo các tế bào bị tổn thương. Chế độ ăn cần phải đa dạng, bao gồm các nhóm thực phẩm giàu protein như thịt nạc, cá, trứng, sữa để xây dựng và sửa chữa các mô sau phẫu thuật.

Protein có vai trò quan trọng cho cơ thể, đặc biệt là sau phẫu thuật

– Bên cạnh đó, quá trình hồi phục sau phẫu thuật tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Do đó, người lớn tuổi cần được cung cấp đủ calo để duy trì sức khỏe, thực hiện các hoạt động hàng ngày và phục hồi các mô tổn thương. Nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu là từ carbohydrat có trong các loại thực phẩm như gạo, mì, bánh mì, khoai lang… Tuy nhiên, người lớn tuổi cần lưu ý lựa chọn các loại tinh bột nguyên hạt để cung cấp thêm chất xơ và các vitamin nhóm B.

Thực phẩm cung cấp lượng carbohydrat phức tạp giúp đường huyết ổn định hơn

– Hệ miễn dịch suy giảm do lão hóa là một trong những nguyên nhân khiến vết thương lâu lành và dễ bị nhiễm trùng ở người lớn tuổi. Để tăng cường sức đề kháng, chế độ ăn nên ưu tiên các thực phẩm giàu vitamin C như cam, quýt, bưởi, dâu tây… bởi loại vitamin này giúp tăng cường hệ miễn dịch thông qua cơ chế hỗ trợ chức năng của các tế bào khác nhau trong cả hệ thống miễn dịch như tế bào bạch cầu và tế bào lympho. Ngoài ra, các loại thực phẩm giàu kẽm như hải sản, thịt bò, các loại hạt, bí ngô, đậu xanh cũng rất tốt cho việc tăng cường hệ miễn dịch khi kích thích sự phát triển của các tế bào lympho T và lympho B, từ đó tạo ra một hệ thống phòng thủ chống lại các tác nhân gây bệnh.

Các loại rau củ quả cung cấp các loại vitamin giúp tăng cường hệ miễn dịch cơ thể

– Cuối cùng, dinh dưỡng có vai trò quan trọng trong quá trình lành vết thương. Các loại rau xanh, trái cây tươi cung cấp vitamin, khoáng chất giúp tăng cường quá trình phục hồi, biến chứng sau mổ làm cho quá trình lành vết thương nhanh hơn.  Ngoài ra, chất xơ trong các loại thực phẩm này cũng rất quan trọng cho hệ tiêu hóa hoạt động ổn định, ngăn ngừa táo bón – một vấn đề thường gặp sau phẫu thuật. Đặc biệt, uống đủ nước cũng giúp cung cấp độ ẩm cho các tế bào, hỗ trợ hấp thụ chất dinh dưỡng từ đó làm lành vết thương hiệu quả hơn.

2. Nguyên tắc xây dựng chế độ dinh dưỡng cho người lớn tuổi sau phẫu thuật

Phần trên của bài viết đã làm rõ vai trò cũng như nguyên nhân vì sao dinh dưỡng quan trọng đối với người lớn tuổi sau phẫu thuật. Từ đó, có thể thấy, việc xây dựng một chế độ dinh dưỡng phù hợp lại càng thiết yếu hơn đối với người lớn tuổi. Điều này cần được dựa trên những nguyên tắc cơ bản dưới đây:

– Chế độ ăn sau phẫu thuật cần ưu tiên những thực phẩm dễ tiêu hóa, hấp thu tốt để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa vốn đã yếu sau quá trình phẫu thuật. Nên chọn các loại thực phẩm mềm, dễ nhai như cháo loãng, súp, thịt bằm, cá hấp. Tránh các loại thực phẩm cứng, nhiều xơ, đồ chiên xào, đồ cay nóng vì chúng có thể gây khó tiêu, đầy bụng, thậm chí làm chậm quá trình lành vết thương. Với bệnh nhân không có can thiệp phẫu thuật lên ống tiêu hóa (mổ nội soi thăm dò, sinh thiết…), thông thường, dinh dưỡng chỉ cần truyền trong ngày đầu tiên sau mổ. Người bệnh nên được cho ăn sớm, có thể uống sữa, nước cháo ngay sau mổ 1 ngày. Sau khi bệnh nhân đã đánh hơi, lượng thức ăn có thể tăng dần, ưu tiên các món dễ tiêu hóa và dễ hấp thu. Với bệnh nhân có can thiệp lên đường tiêu hóa (mổ cắt dạ dày, cắt đoạn ruột…), dinh dưỡng cần truyền trong khoảng thời gian dài hơn. Khi người bệnh có thể đánh hơi, chế độ ăn nên bắt đầu với nước cháo hoặc sữa, sau đó tăng dần về số lượng, chất lượng và độ đặc của thức ăn. 

Thức ăn mềm, loãng và dễ nhai là lựa chọn phù hợp nhất sau phẫu thuật ở người lớn tuổi

– Thay vì ăn 3 bữa chính lớn, người lớn tuổi sau phẫu thuật nên chia nhỏ bữa ăn thành 5-6 bữa nhỏ trong ngày. Việc ăn nhiều bữa nhỏ giúp cơ thể hấp thu dưỡng chất tốt hơn, tránh tình trạng quá no hoặc quá đói. Ngoài ra, ăn nhiều bữa nhỏ cũng giúp ổn định đường huyết, giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa và tăng cường cảm giác no lâu.

– Chế độ dinh dưỡng sau phẫu thuật thường được chia thành ba giai đoạn. Giai đoạn đầu, tức từ 1 đến 2 ngày sau mổ, người bệnh thường cảm thấy mệt mỏi, chán ăn và không có cảm giác ngon miệng. Lúc này, việc bổ sung nước và chất điện giải là cần thiết để đảm bảo cung cấp đủ calo cho cơ thể. Giai đoạn giữa, từ 3 đến 5 ngày sau mổ, người bệnh đã có thể trung tiện, cho thấy nhu động ruột dần hoạt động trở lại. Cuối cùng là giai đoạn hồi phục, khi vết mổ đã lành và mức kali cùng máu cũng dần trở về bình thường. Theo nguyên tắc chung, ở giai đoạn này, cơ thể sẽ cần nhiều calo, protein, chất lỏng, vitamin và khoáng chất hơn. Do sức khỏe của người bệnh ở mỗi giai đoạn khác nhau, chế độ ăn uống cũng sẽ có sự điều chỉnh, nhưng vẫn cần đảm bảo cung cấp đầy đủ một số nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu như đã được đề cập ở phần trên. Bên cạnh đó, bệnh nhân cũng cần hạn chế tối đa đồ ăn, hoa quả có chất xơ rắn, khó tiêu như măng, hồng xiêm, ổi, các loại xương băm nhỏ…

– Uống đủ nước rất quan trọng để duy trì sự cân bằng chất lỏng trong cơ thể, giúp các cơ quan hoạt động tốt và hỗ trợ quá trình đào thải độc tố. Người già sau phẫu thuật thường bị mất nước do sốt, nôn mửa hoặc tiêu chảy, vì vậy cần uống đủ 8 ly nước mỗi ngày. Ngoài nước lọc, có thể uống thêm nước ép trái cây, sữa để bổ sung thêm vitamin và khoáng chất. Ở giai đoạn đầu sau phẫu thuật, nếu bệnh nhân chưa ăn được có thể cho truyền tĩnh mạch các loại dịch truyền như Glucose 5% , Glucose 30%, NaCl 0,9%, KCl 1 hoặc 2 ống.

Người lớn tuổi cần được bổ sung nước đầy đủ sau phẫu thuật

3. Lưu ý khi áp dụng chế độ dinh dưỡng cho người lớn tuổi sau phẫu thuật

Mỗi người có một cơ địa và tình trạng sức khỏe khác nhau, do đó chế độ ăn uống cũng cần được điều chỉnh cho phù hợp với từng cá nhân. Việc tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng sẽ hiểu rõ hơn về chế độ ăn uống phù hợp, giúp xây dựng một thực đơn khoa học, đáp ứng đầy đủ nhu cầu dinh dưỡng, đồng thời tránh được những sai lầm không đáng có hoặc nguy cơ tiềm ẩn có thể ảnh hưởng đến quá trình hồi phục của người bệnh. 

Bên cạnh chế độ ăn uống, người lớn tuổi cũng cần bổ sung dưỡng chất qua các sản phẩm dinh dưỡng, đặc biệt là các sản phẩm hỗ trợ phục hồi sức khỏe sau phẫu thuật. Bởi, hệ tiêu hóa về già thường suy giảm, dẫn đến ảnh hưởng về khẩu vị, khả năng nhai nuốt và hấp thu. Nếu chỉ dựa vào thực phẩm hàng ngày, người lớn tuổi sau phẫu thuật có thể không được đáp ứng kịp thời nhu cầu dinh dưỡng của cơ thể. Nutricare Gold là sản phẩm dinh dưỡng hỗ trợ phục hồi sức khỏe cho người lớn tuổi, được nghiên cứu và phát triển bởi các nhà khoa học của Nutricare và Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ (NMNI-USA). 

Nutricare Gold chứa 56 dưỡng chất, bao gồm đạm thực vật và đạm whey dễ hấp thu từ Mỹ, giúp cung cấp các acid amin thiết yếu cho tổng hợp protein và tế bào miễn dịch, từ đó tăng cường sức đề kháng và hỗ trợ phục hồi sức khỏe nhanh chóng. Chất xơ hòa tan FOS trong sản phẩm giúp tăng cường hệ vi khuẩn có lợi đường ruột, ổn định tiêu hóa và hạn chế táo bón sau phẫu thuật. Đặc biệt, sản phẩm có chứa Lactium, được chứng minh lâm sàng giúp cải thiện giấc ngủ, kết hợp với magie và vitamin B6 để giảm căng thẳng và hỗ trợ giấc ngủ sâu cho người lớn tuổi sau phẫu thuật. 

Ngoài sữa bột, Nutricare Gold còn có phiên bản sữa bột pha sẵn với thiết kế hộp nắp vặn tiện lợi, dung tích 200ml. Đây là lượng dùng được khuyến nghị phù hợp với nhu cầu bổ sung dinh dưỡng của người Việt cho mỗi lần sử dụng. Nutricare Gold là giải pháp dinh dưỡng phù hợp cho người lớn tuổi, đặc biệt trong giai đoạn phục hồi sau phẫu thuật, giúp duy trì cuộc sống năng động và khỏe mạnh.

Chế độ dinh dưỡng của từng bệnh nhân cần được bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng tư vấn phù hợp

Thêm một điều quan trọng cần lưu ý đối với bệnh nhân sau mổ, đặc biệt người lớn tuổi, đó là không nên từ chối việc vận động phù hợp chỉ vì lo ngại vận động mạnh có thể gây rách hoặc làm chậm lành vết mổ. Thực tế cho thấy, khi thực hiện những vận động nhẹ nhàng phù hợp có thể đẩy nhanh quá trình hồi phục sức khỏe, đồng thời tránh được những tai biến có thể xảy ra sau phẫu thuật. Vậy nên, việc hoạt động nhẹ nhàng lại sau khi phẫu thuật là điều cần thiết.

Trước hết, bệnh nhân cần tập thở đúng cách, sau đó ho và khạc để đẩy đàm ở phổi hoặc họng ra ngoài, giúp đường hô hấp thông thoáng, tiếp theo là các bài tập vận động cơ giúp làm ấm cơ thể và cải thiện tuần hoàn máu. Thời lượng tập luyện nên tăng dần mỗi ngày và kiên trì để vết thương nhanh lành, cơ thể dễ phục hồi hơn. Tuy nhiên, không được tự ý luyện tập, bệnh nhân và người nhà bệnh nhân cần tham khảo ý kiến của bác sĩ để lựa chọn các bài tập phù hợp, tránh quá sức đồng thời quan sát các triệu chứng trong và sau khi vận động của cơ thể để xử lý kịp thời nếu có vấn đề.

Vận động sau phẫu thuật cho người lớn tuổi cần sự giám sát và hướng dẫn 

Trong quá trình hồi phục, tình trạng sức khỏe của người bệnh có thể thay đổi. Vì vậy, cần theo dõi sát sao các dấu hiệu như cân nặng, vết thương, khả năng tiêu hóa để kịp thời điều chỉnh chế độ ăn uống. Nếu xuất hiện bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, hãy thông báo ngay cho bác sĩ để được tư vấn phù hợp, chính xác và kịp thời.

Kết luận: Dinh dưỡng đóng vai trò then chốt trong quá trình hồi phục của người lớn tuổi sau phẫu thuật. Một chế độ ăn uống cân bằng, kết hợp với việc chế biến thích hợp sẽ hỗ trợ hệ tiêu hóa hoạt động ổn định, giúp cơ thể hấp thu tối đa dưỡng chất, giúp người lớn tuổi sau phẫu thuật hồi phục nhanh chóng và hiệu quả, sớm lấy lại sức khỏe và sinh hoạt bình thường cùng với người thân trong gia đình an vui tuổi già.