Kế hoạch ăn DASH: Mô hình ăn uống để kiểm soát bệnh tiểu đường

Chế độ ăn uống DASH từ lâu đã được đánh giá là một trong những chế độ ăn kiêng tiêu chuẩn và có lợi cho sức khỏe. Bên cạnh việc hạn chế tình trạng tăng huyết áp, mô hình ăn uống này đã được chứng minh là giúp cải thiện tình trạng tăng cholesterol trong máu, hạn chế béo phì và đặc biệt có hiệu quả với bệnh nhân tiểu đường.

Khái niệm kế hoạch ăn uống DASH là gì?

Kế hoạch ăn uống DASH (viết tắt của Dietary Approaches to Stop Hypertension) là chế độ ăn lành mạnh được thiết kế với mục đích hỗ trợ điều trị cho những người bị huyết áp cao và cần giảm đường huyết. Nhưng sau đó, các nhà khoa học nhận ra rằng chế độ ăn uống này “giải quyết” được nhiều vấn đề sức khỏe quan trọng khác như giảm mức cholesterol, phòng ngừa đột quỵ, suy tim và cân bằng trọng lượng. Hơn nữa, chế độ ăn uống này cũng là chế độ ăn uống tốt nhất để phòng ngừa bệnh tiểu đường.

Mô hình ăn DASH khuyến khích tiêu thụ thực phẩm ít chất béo bão hòa, chất béo tổng số, cholesterol và natri và giàu kali, canxi, magie, chất xơ và protein. Về lựa chọn thực phẩm thực tế, mô hình ăn DASH khuyến khích ngũ cốc nguyên hạt, các sản phẩm từ sữa không béo hoặc ít béo, trái cây, rau, thịt gia cầm, cá và các loại hạt. Thực phẩm bị hạn chế bao gồm thịt mỡ, các sản phẩm từ sữa đầy đủ chất béo, dầu nhiệt đới (ví dụ: dầu dừa, dầu cọ và dầu hạt cọ), đồ ngọt và đồ uống có đường.

Chế độ ăn DASH có tác dụng gì?

Chế độ ăn uống DASH được chứng minh mang đến nhiều lợi ích khác nhau:

Ngăn ngừa tiểu đường

Đối với những người tiền tiểu đường hoặc người mắc bệnh tiểu đường, kế hoạch ăn uống DASH giúp cải thiện một số thông số sức khỏe bao gồm: huyết áp, cải thiện kháng insulin và kiểm soát lượng đường trong máu, từ đó ngăn chặn sự phát triển các yếu tố nguy cơ dẫn đến tiểu đường nặng.

Chế độ ăn DASH được chứng minh giúp cải thiện sức khỏe cho người tiểu đường

Giảm huyết áp

Một trong những nguyên nhân gây nên huyết áp cao là do thực đơn ăn uống chứa nhiều muối. Hàm lượng muối có thể có tự nhiên trong thực phẩm nhưng cũng có thể do cách chế biến. Trong khi đó, chế độ ăn DASH thường hướng đến những thực phẩm lành mạnh, ít mặn và giảm lượng muối trong mỗi bữa ăn. Vậy nên, nếu người bệnh huyết áp cao áp dụng chế độ ăn này một cách khoa học thì chỉ số huyết áp có thể giảm được vài mmHg sau 2 tuần. Về lâu dài, huyết áp có thể giảm từ 8mmHg – 14mmHg. Từ đó, người bệnh cũng sẽ giảm được các nguy cơ sức khỏe do cao huyết áp gây nên.

Hỗ trợ giảm cân

Mô hình ăn uống DASH không chỉ giúp kiểm soát huyết áp, cải thiện sức khỏe tim mạch, kiểm soát nguy cơ tiểu đường mà còn là một phương pháp giảm cân hiệu quả và bền vững nếu thực hiện đúng cách. DASH luôn ưu tiên các thực phẩm giàu chất xơ giúp bạn cảm thấy no lâu hơn và giảm nguy cơ ăn quá nhiều. Ngoài ra, phương pháp DASH đã được thiết kế để giảm natri (muối) trong chế độ ăn uống. Điều này giảm lượng nước dưới da giúp bạn giảm cân ban đầu. Ngoài ra, việc kết hợp mô hình ăn uống DASH với thói quen tập thể dục đều đặn sẽ tạo ra thâm hụt calo lớn hơn và giúp bạn giảm cân nhanh hơn.

Giảm nguy cơ ung thư

Theo nghiên cứu của các nhà khoa học tại Canada, tuân thủ chế độ ăn DASH giúp giảm nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư đại trực tràng. Việc loại bỏ các thực phẩm kém lành mạnh bằng các loại thực phẩm giàu dinh dưỡng như ngũ cốc nguyên hạt, rau, trái cây, và sữa ít chất béo sẽ mang đến hiệu quả tích cực cho sức khỏe tổng thể.

Bảo vệ tim mạch

Viện Y tế Quốc gia (NIH) của Hoa Kỳ khuyến khích áp dụng chế độ ăn DASH như một phần quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị các bệnh liên quan đến tim mạch. Ăn uống theo phương pháp này giúp kiểm soát huyết áp, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Chế độ ăn DASH tiêu chuẩn cho người đái tháo đường

Chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát bệnh của người tiểu đường. Vậy nên, người bệnh cần xây dựng một chế độ ăn phù hợp, đảm bảo không khiến bệnh nặng hơn hoặc xuất hiện các biến chứng nguy hiểm. Dưới đây là chế độ ăn DASH tiêu chuẩn cho người đái tháo đường.

Tuân thủ chế độ ăn DASH chuẩn cho người bệnh tiểu đường để kiểm soát tốt tình trạng bệnh

Về thành phần dinh dưỡng đa lượng, mục tiêu dinh dưỡng của chế độ ăn DASH như sau:

• Tổng lượng chất béo: 27% lượng calo
• Chất béo bão hòa: 6% lượng calo
• Chất đạm: 18% lượng calo
• Carbohydrate: 55% lượng calo
• Cholesterol: 150 mg
• Natri: 2.300 mg (Mục tiêu thấp hơn là 1.500 mg natri đã được thử nghiệm và cho thấy thậm chí còn tốt hơn trong việc giảm huyết áp, đặc biệt đối với người trung niên trở lên, người Mỹ gốc Phi và những người đã bị huyết áp cao.)
• Kali: 4.700 mg
• Canxi: 1.250 mg
• Magiê: 500 mg
• Chất xơ: 30 g

Lưu ý chế độ ăn DASH cho người đái tháo đường

Mặc dù, DASH là chế độ ăn lành mạnh được thiết kế với mục đích hỗ trợ điều trị sức khỏe toàn diện. Tuy nhiên, để tối ưu hóa lợi ích từ chế độ ăn uống này, việc tuân thủ một số nguyên tắc cơ bản sau rất quan trọng:

Giảm muối (natri) trong chế độ ăn uống hàng ngày

Trong quá trình lựa chọn và chế biến thực phẩm, bạn nên hạn chế lựa chọn thức ăn đóng hộp, thực phẩm đông lạnh và các loại rau trộn với nước sốt có muối; hạn chế thêm muối hoặc các loại gia vị chứa muối trong thức ăn. Người bệnh cũng nên giảm tiêu thụ các thực phẩm hun khói hay đã qua xử lý như thịt xông khói, xúc xích, các loại thịt chế biến sẵn như thịt hộp… Thay vào đó, bạn nên ưu tiên lựa chọn thực phẩm như rau củ, trái cây để bảo vệ và nâng cao sức khỏe.

Giảm caffeine, bia rượu

Việc sử dụng quá nhiều đồ uống chứa caffein, bia rượu sẽ làm tăng lượng axit trong dạ dày, gây ra chứng ợ nóng và làm giảm khả năng tiêu hóa, đồng thời khiến cơ thể mệt mỏi và kém tập trung. Vậy nên, khi lựa chọn đồ uống, hãy hạn chế lựa chọn các loại đồ uống chứa caffein, đồ uống có cồn để bảo vệ sức khỏe của bản thân. Với chế độ DASH, các bạn tuyệt đối không nên uống quá 2 ly cafe mỗi ngày, đồng thời không nên dùng quá nhiều rượu, chỉ nên uống tối đa 2 ly nhỏ/ngày đối với nam và 1 ly nhỏ/ngày đối với nữ mỗi ngày.

Hạn chế lượng đường nạp vào cơ thể

Các chuyên gia dinh dưỡng khuyến nghị: để tránh các biến chứng do đái tháo đường gây ra, bất kỳ người mắc đái tháo đường nào cũng cần phải kiểm soát tốt đường huyết. Muốn kiểm soát tốt đường huyết ngoài dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ và luyện tập điều độ thì điều chỉnh chế độ ăn bệnh tiểu đường không kém phần quan trọng. Người đái tháo đường nên ưu tiên lựa chọn các thực phẩm có chỉ số đường huyết (GI) thấp.

Với mục tiêu giúp người đái tháo đường, tiền đái tháo đường giảm bớt phụ thuộc vào thuốc điều trị, kiểm soát được lượng đường huyết mỗi ngày, Nutricare và Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ (NMNI – USA) đã nghiên cứu thành công sản phẩm Glucare Gold mới với công thức dinh dưỡng chuẩn Hoa kỳ, phù hợp với thể trạng người Việt.

Giải pháp mà Nutricare và Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ (NMNI-USA) áp dụng trong Glucare Gold mới chính là thay thế đường hấp thụ nhanh bằng Isomaltulose và Erythritol. Hệ đường Isomaltulose và Erythritol được sử dụng trong Glucare Gold mới có nguồn gốc tự nhiên, hấp thu chậm, có chỉ số GI thấp, giúp cơ thể ổn định đường huyết, có thể thay thế cho đường hấp thu nhanh như sucrose mà không ảnh hưởng đến vị ngọt, đồng thời vẫn giảm được tối thiểu lượng đường trong chế độ ăn uống hàng ngày. Theo kết quả nghiên cứu lâm sàng, khi so sánh chế độ ăn ‘bình thường’ với chế độ ăn có GI thấp cho thấy, chế độ ăn với chỉ số GI thấp không những giúp giảm cân tốt mà còn giúp giảm nồng độ HbA1c hiệu quả hơn các chế độ ăn khác. Khi nạp các loại thực phẩm có chỉ số GI thấp sẽ giúp chúng ta giảm mức độ tăng lượng đường trong máu sau bữa ăn.

Ngoài ra, việc giảm các nguy cơ biến chứng ở người đái tháo đường cũng chính là một vấn đề mà NMNI – USA đặc biệt quan tâm, trong đó biến chứng tim mạch gây ra đột quỵ là một trong những biến chứng thường gặp nhất. Các nghiên cứu cho thấy, người đái tháo đường có nguy cơ đột quỵ cao gấp 2 – 4 lần so với người bình thường. Do đó, để phòng ngừa biến chứng, Glucare Gold đã bổ sung Omega 3,6,9 hỗ trợ giảm Cholesterol xấu và điều hòa mỡ máu, giảm các biến chứng lên tim mạch cùng hệ Antioxidants hỗ trợ giảm sự phá huỷ của protein và lipid, từ đó hạn chế tình trạng xơ vữa động mạch, tốt cho tim mạch, phòng chống đột quỵ. Đồng thời, Glucare Gold mới còn hỗ trợ tăng cường sức khỏe bằng việc bổ sung nguồn dinh dưỡng chất lượng với 56 dưỡng chất, trong đó nổi bật là Đạm thực vật và đạm Whey từ Mỹ.

Duy trì các hoạt động thể thao chống stress

Ưu tiên một chế độ ăn uống lành mạnh là lựa chọn hàng đầu đối với người bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là nên bỏ qua việc tập thể dục. Kết hợp chế độ ăn kiêng DASH với một số bài tập thể dục sẽ hiệu quả hơn so với việc chỉ thực hiện một trong hai. Những người có lối sống năng động mắc bệnh tăng huyết áp, kiểm soát huyết áp tốt hơn những người không hoạt động thể chất.

Kết hợp chế độ ăn kiêng DASH với một số bài tập thể dục mang lại hiệu quả cao trong quá trình điều trị

Nguyên nhân do việc tập thể dục thường xuyên giúp tim bơm máu mạnh hơn theo thời gian. Một trái tim khỏe mạnh hơn có thể bơm máu dễ dàng hơn sẽ giúp giảm huyết áp, cải thiện hệ tim mạch. Đồng thời, tập luyện thể thao giúp bạn duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh, vì thừa cân, béo phì là một yếu tố nguy cơ dẫn đến tiểu đường và tăng huyết áp.

Lời khuyên khi áp dụng chế độ ăn DASH

Để áp dụng thành công chế độ ăn DASH, các chuyên gia khuyến nghị người bệnh tiểu đường cần cân nhắc những nguyên tắc sau:

Bước 1: Thăm khám và hỏi ý kiến bác sĩ

Bước đầu tiên, người bệnh nên thăm khám một chuyên gia dinh dưỡng, tốt nhất nên lựa chọn người đã có kinh nghiệm làm việc với những người mắc bệnh tiểu đường. Các chuyên gia dinh dưỡng đặc biệt sẽ có khả năng xác định chế độ ăn uống phù hợp cho mỗi bệnh nhân cụ thể thông qua các chỉ số: mức độ kiểm soát đường huyết, các vấn đề sức khỏe khác, yếu tố lối sống, yếu tố văn hóa và sở thích cá nhân. Từ đó, họ sẽ giúp bạn xác định được kế hoạch ăn DASH thực sự phù hợp với thể trạng của người bệnh.

Bước 2: Cố gắng thích nghi từ từ

Nếu bạn gặp khó khăn khi bắt đầu chế độ ăn DASH, đừng nản lòng; Bắt đầu từ từ và tập trung vào những mục tiêu nhỏ, dễ thực hiện.

• Đặt ra các mục tiêu nhỏ hàng tuần để kiểm soát calo, đồng thời cắt giảm các loại thịt, muối ra khỏi đồ ăn,,.. Bổ sung trái cây và/hoặc rau vào mỗi bữa ăn chính và bữa phụ.
• Thay đổi từng bước một: Thay vì cắt hẳn thực phẩm bạn yêu thích ngay lập tức, bạn nên cắt giảm từng chút một. Cố gắng thay chúng bằng các tùy chọn ít béo hơn hoặc tăng cường lượng ngũ cốc trong bữa ăn hằng ngày.
• Tìm hiểu về khẩu phần: Nắm vững về khẩu phần của từng loại thực phẩm. Điều này giúp bạn quản lý lượng thức ăn một cách hiệu quả hơn. Ví dụ, biết rằng một khẩu phần thịt có kích cỡ tương đương với một nắm tay, hoặc một khẩu phần gạo tương đương với 1/2 chén.

Bước 3: Nâng cao vận động bảo vệ sức khỏe

Theo đuổi một chế độ dinh dưỡng là chuyện không dễ dàng, đôi khi sẽ khiến bạn cảm thấy áp lực. Vậy nên, việc tập thể dục sẽ giúp bạn loại bỏ những lo lắng để có thể thoát khỏi chu kỳ suy nghĩ tiêu cực và nâng cao cảm giác hạnh phúc. Đồng thời, việc nâng cao vận động cũng giúp cơ thể khỏe mạnh hơn, giúp tiến trình chữa bệnh diễn ra một cách thuận lợi hơn.