Táo bón ở trẻ em là một vấn đề sức khỏe lớn trên toàn thế giới, với tỷ lệ mắc bệnh trên toàn cầu là 9,5%. Táo bón chiếm 3% số lần khám bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu và lên tới 25% số ca chuyển đến bác sĩ nhi khoa chuyên khoa tiêu hóa. Trẻ em bị táo bón phải chịu chi phí chăm sóc sức khỏe gấp ba lần so với trẻ em không bị táo bón. Không chỉ ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày, táo bón còn có nguy cơ để lại biến chứng trên tiêu hóa, ảnh hưởng đến hấp thu dinh dưỡng cũng như sự phát triển ở trẻ nhỏ.

Táo bón là tình trạng đi ngoài không thường xuyên (≤2 lần một tuần) kèm theo tình trạng ứ phân và có thể gây đau khi đi ngoài hoặc tình trạng són phân tràn và són phân (đại tiện không tự chủ).

Táo bón ở trẻ em được chia thành 2 loại chính là táo bón thực thể và táo bón chức năng. Trong đó, táo bón chức năng là tình trạng táo bón thường gặp ở trẻ, chiếm 95%. Táo bón chức năng là tình trạng trẻ khó đi ngoài vì những lý do không phải nguyên nhân thực thể. Táo bón chức năng là một vấn đề phổ biến ở trẻ em với tỷ lệ mắc ước tính là 3% trên toàn thế giới, trong đó 17 – 40% tỉ lệ trẻ em mắc táo bón ở những năm đầu đời, đặc biệt phổ biến ở trẻ em trong độ tuổi mẫu giáo.

Hình ảnh mô phỏng tình trạng táo bón ở trẻ

1. Tác hại của táo bón đến sự phát triển ở trẻ nhỏ 

Táo bón nếu không được xử lý sớm và đúng cách sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và sự phát triển của trẻ.

• Trẻ chậm phát triển, suy dinh dưỡng

Khi bị táo bón, phân sẽ tích tụ lại trong đường tiêu hóa của trẻ, không thoát ra ngoài được, gây chướng bụng, đầy hơi khiến trẻ ăn không ngon miệng, chán ăn, khó tiêu, lâu dần dẫn tới chứng biếng ăn, kém hấp thu. Do đó trẻ có nguy cơ cao bị suy dinh dưỡng, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ.

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về tiêu hóa

Đa số trẻ bị táo bón có nguy cơ mắc các bệnh lý đường tiêu hóa cao như: viêm ruột, rối loạn tiêu hóa, rối loạn nhu động ruột,…

• Tăng nguy cơ mắc các bệnh về hậu môn, trực tràng

Trẻ bị táo bón, khi đi ngoài, trẻ phải gắng sức rặn làm tăng áp lực lên các búi tĩnh mạch vùng hậu môn trực tràng gây bệnh trĩ. Phần phân rắn cọ xát vào hậu môn khi đi vệ sinh là nguyên nhân chính dẫn tới nứt kẽ, chảy máu hậu môn. Phân tích tụ trong thời gian dài tạo môi trường thuận lợi cho các vi khuẩn có hại phát triển, tăng nguy cơ viêm nhiễm, ngứa ngáy vùng hậu môn, trực tràng. 

• Ảnh hưởng đến sự phát triển tinh thần ở trẻ

Khi mắc táo bón, cơ thể hấp thu lại chất độc gây ra tình trạng nhiễm độc thần kinh như đau đầu, mất ngủ, kích thích vật vã, quấy khóc ảnh hưởng đến sự phát triển tinh thần của trẻ.

Táo bón kéo dài ảnh hưởng tới sức khỏe, thế chất cũng như tâm lý ở trẻ.

2. Điều trị táo bón, hạn chế tác hại tiêu cực của táo bón đến sự phát triển của trẻ 

Khi trẻ bị táo bón, trước hết cha mẹ cần ưu tiên điều chỉnh chế độ ăn uống và thói quen sinh hoạt của trẻ. Đại đa số các trường hợ táo bón nhẹ hoặc táo bón cấp tính, tình trạng này sẽ giảm hoặc được cải thiện đáng kể nếu cha mẹ có biện pháp can thiệp kịp thời.

• Duy trì chế độ dinh dưỡng khoa học, giàu chất xơ, có lợi cho tiêu hóa

+ Với trẻ sơ sinh, bú mẹ trực tiếp thì nên thay đổi chế độ ăn của người mẹ. Mẹ nên hạn chế các loại thực phẩm cay nóng và bổ sung thêm chất xơ vào chế độ ăn. Thay đổi chế độ ăn của mẹ có thể cung cấp thêm các chất dinh dưỡng có lợi có trong sữa, từ đó, kích thích nhu động ruột của trẻ hoạt động.

+ Với trẻ lớn đã ăn cơm, cháo, cần bổ sung đủ chất xơ trong khẩu phần ăn hàng ngày cho trẻ. Các loại rau xanh như rau lang, mồng tơi, hoa quả chín là những loại thực phẩm chứa nhiều chất xơ. Nếu trẻ không chịu ăn rau quả, cha mẹ có thể bổ sung cho trẻ chất xơ bằng các loại sinh tố từ rau củ quả.

Bổ sung chất xơ trong chế độ ăn hàng ngày giúp trẻ ngăn ngừa táo bón hiệu quả.

– Bên cạnh chế độ ăn hàng ngày, cha mẹ nên bổ sung các chất có lợi cho đường tiêu hóa giúp ổn định đường ruột  và giảm thiểu tình trạng táo bón ở trẻ

Việc bổ sung lợi khuẩn, vi chất và các khoáng chất có lợi như kẽm, acid amin, lysine, taurine, vitamin B6, B12, các chế phẩm men vi sinh sẽ giúp trẻ có hệ tiêu hóa khỏe mạnh, lập lại hệ cân bằng vi sinh đường ruột, giúp ổn định đường tiêu hoá, giảm thiểu tình trạng táo bón.

Các nghiên cứu khoa học cho thấy Postbiotic không chỉ giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột mà còn tăng cường khả năng hấp thu dinh dưỡng và bảo vệ niêm mạc ruột khỏi các tác nhân gây hại. Khi hệ vi sinh cân bằng, nhu động ruột sẽ hoạt động hiệu quả hơn, từ đó giúp giảm tình trạng táo bón. Công nghệ lợi khuẩn Postbiotic đang trở thành một bước đột phá trong việc hỗ trợ sức khỏe hệ tiêu hóa của trẻ em. Nắm bắt được điều đó, các nhà khoa học Nutricare cùng Viện Dinh dưỡng Y học Nutricare Hoa Kỳ (NMNI-USA) đã tiên phong nghiên cứu, ứng dụng đột phá công nghệ lợi khuẩn Postbiotics và phát triển thành công sản phẩm dinh dưỡng Metacare Opti. Metacare Opti cung cấp 30 tỷ lợi khuẩn (hệ lợi khuẩn Postbiotic LBiome và Postbiotic L. Lactis Plasma) bám dính vào thành ruột, giúp ức chế sự phát triển của vi khuẩn có hại, hỗ trợ tăng cường hệ miễn dịch tự nhiên, từ đó hỗ trợ cơ thể chống lại sự xâm nhập của vi khuẩn có hại, cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Metacare Opti còn chứa HMO kết hợp cùng chất xơ, hỗ trợ hệ tiêu hóa của trẻ khỏe mạnh, ngăn ngừa táo bón và hỗ trợ cân bằng hệ vi sinh đường ruột.

– Uống đủ nước sẽ làm giảm tình trạng táo bón. Lượng nước cần thiết được điều chỉnh phù hợp với độ tuổi và tình trạng bệnh của trẻ

Nguyên nhân phổ biến gây nên tình trạng táo bón lâu ngày ở trẻ là do thiếu nước. Đặc biệt là đối tượng trẻ trên 1 tuổi đang chuyển từ uống sữa, ăn bột sang những dạng thức ăn thô, thiếu nước. Vậy nên cần cho trẻ uống đủ nước mỗi ngày để trẻ đi ngoài dễ dàng hơn.

Tổ chức Y tế khuyến cáo: trẻ dưới 6 tháng bú mẹ hoàn toàn không cần uống nước nhưng nếu bé bị táo bón thì vẫn cho uống 100 – 200ml nước/ngày.

Với trẻ bắt đầu ăn dặm từ 6 – 12 tháng uống 200 – 300ml nước/ngày.

Trẻ 1 – 3 tuổi uống 500 – 600ml nước/ngày.

Trẻ 3 – 5 tuổi uống 1000ml nước/ngày.

Trẻ lớn hơn 10 tuổi uống bằng người lớn: 1500 – 2000ml nước/ngày.

– Cho trẻ vận động thường xuyên

Cha mẹ nên khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn bằng cách cho trẻ tham gia các trò chơi hoặc tập thể dục, thể thao. Thói quen vận động không chỉ cải thiện thể lực và tăng khả năng phát triển cho trẻ nhỏ mà còn giúp kích thích cơ bụng, cơ hậu môn vận động tốt hơn, cải thiện tình trạng táo bón. 

Ngoài ra, cha mẹ có thể tập cho trẻ cách đi ngoài đều đặn để loại bỏ thói quen nhịn đi ngoài của trẻ. Hướng dẫn trẻ để chân và bàn chân thoải mái, hít sâu và nín thở trong khi rặn, khen ngợi khi trẻ làm tốt để khích lệ và giúp trẻ ghi nhớ. Khi trẻ bị táo bón, cha mẹ nên xoa bụng trẻ từ phải sang trái theo chiều kim đồng hồ, mỗi ngày xoa từ 3 – 4 lần vào khoảng cách giữa hai bữa ăn. 

Chủ động phòng bệnh táo bón là cách tốt nhất để ngăn ngừa các biến chứng và hậu quả của táo bón để không ảnh hưởng đến sự phát triển ở trẻ em.

(Huế Phạm)